Selam! Geçen gün ”Bir kedinin besinsel ihtiyaçları nedir?” yazısı ile kedilerin temel beslenme kurallarını öğrenmiştik. Yazının sonunda da ”Ev yapımı pişmiş kedi maması ile dengeli beslenme nasıl yapılır?”, konusunu farklı bir yazı ile anlatacağımı söylemiştim. İşte şimdi o yazı ile karşınızdayım!

Ta taam!

”Yahu, sen neden böyle şeyler peşinde koşuyorsun?” diye merak edenler varsa; çünkü hazır mamaların kedi sağlığı için en ideali olduğuna inanmıyorum. Bunu da ayrıntılı olarak ”Hazır mamalar kediler için sağlıklı mı?” yazısında konuşmuştuk, oraya bakabilirsiniz. ”Çok güvendiğimiz” hazır mama sektörü sadece 100 senedir var ve olmazsa olmaz değil. Kediler için doğal beslenme şekli de hazır mama değil. Ben zaten kedilerde çiğ beslenme taraftarıyım ama evde kedilere özel hazırlanan pişmiş mamaların da hazır mamalardan 1000 kat daha sağlıklı ve güvenilir olacağına inanıyorum tabii dengeli olarak yapılırsa. Dengeli hazırlanmayan, kedilerin bütün besinsel ihtiyaçlarını karşılamayan bir beslenme ile uzun vadede çok büyük sağlık sorunlarına sebep olabilirsiniz. Bu konuda çok fazla araştırma yapmalı, doğru kaynakları okumalı ve veteriner hekim yönlendirmeleri de eklenirse hazır mama kullanımından çok daha sağlıklı olacaktır.

Veteriner Hekiminizle Birlikte Yol Alın

Hazır veteriner hekim demişken buraya bir not düşeyim; Kediniz ile ilgili, özellikle beslenme ve sağlık konusunda bir karar vermeden önce lütfen veteriner hekiminize danışın. Ne benim ne de bir başkasının sözü ya da araştırması ile kendi kendinize bir yola girmeyin. Sizin kedinizi, en iyi siz ve veteriner hekiminiz tanır. Kedinizle ilgili en doğru kararı da veteriner hekim yönlendirmesiyle siz verebilirsiniz. Örneğin, ben birazdan bazı vitamin ve aminoasit eklemelerinden bahsedeceğim ama okuyuculardan birisinin kedisi 5 yaşında böbrek hastası olacak, diğerininki 5 aylık yavru bir kedi ve tabii ki bu iki kedinin besinsel ihtiyaçlarında farklılıklar olacak. Dolayısıyla benim size anlattıklarımda, kedinizin genel sağlık durumuna, yaşına, cinsiyetine göre bazı düzenlemeler yapılmalı. Bunu da en iyi sizin veteriner hekiminiz yapabilir.

Düzenlemeler konusunda ”çok büyük” değişimler olmayacaktır bu arada. Yine bütün kedilerin beslenme yapı taşları aynıdır sadece oranlar ve miktarlar değişir. Örneğin, instagramda severek takip ettiğim bir hesap var; @portibon. Kendisinin 3 kedisi var ve üçünün de yaşı, cinsiyeti, sağlık durumu farklı ancak kendisi bir süredir veteriner hekiminin yönlendirmeleri doğrultusunda kedilerini ev yapımı mama ile besliyor hatta çok uzun bir süre olmamasına rağmen kedilerinden Hektor’un çene altı aknesinde ve kulak rahatsızlığında büyük iyileşmeler gözlemledi. Yaptığı mamaları da genellikle paylaşıyor. Takip etmek isteyenler için instagram hesabının linkini buraya bırakıyorum. Size de ev yapımı beslenmenizi portibon gibi veteriner hekim yönlendirmeleriyle yapmanızı öneriyorum. Bu arada her veterinerin beslenme konusunda fikri aynı olmuyor. Eğer sizin veteriner hekiminiz, hazır mama dışında bir şey kullanmamanızı söylüyorsa ya hazır mama dışında bir şey kullanmayın ya da başka bir veteriner hekimle çalışmaya başlayın çünkü bu konuda tutarlı olabilmek önemli. Hekiminiz sizin yaptığınız beslemeyi bilmeli ve herhangi bir sağlık sorunu olursa ona göre müdahale edebilmeli.

MAMA KAFA Olmayın

mamakafa

Eskiden ara ara sosyal medyada kedisine hazır mama almayanları, evde mama yapıp verenleri görürdüm ve içimden eleştirirdim çünkü kuru mamaları resmen ilah gibi, ilaç gibi görüyordum. ”Ben mamamı evde yapıyorum” diyen herkes için yanlış yapıyor diye düşünüyordum çünkü MAMAKAFA‘ydım ( hayır, madafaka değil mama kafa sdlşfklşsdkfşlk) Evet, bu kelimeyi yeni uydurdum mamakafa. Neden mamakafa’ydım biliyor musunuz? Evde mama yapıyorum diyenin nasıl, ne yaptığını bile bilmeden önyargı ile yaklaştığım için mamakafa’ydım. Bir sor değil mi? Bir öğren. Neden, direkt kuru mama kullanmıyor diye dengesiz beslenme etiketi yapıştırıyorsun ki? Bu kadar mı imkansız yani evde sağlıklı kedi beslemek? Değil. Bu bakış açısını şöyle görüyorum; Evde hamburger yapamazsın. Neden? Beceremezsin, sağlıksız olur. Peki, dışarıda satılan hamburgerin çok sağlıklı ve dengeli olduğunu nereden biliyorsun? Bir de hamburger yapımını neden uzaya adam yollamakla aynı kefeye koyuyorsun? Çok da uzatmak istemiyorum ve sözüm kedi maması kullananlara değil. ”Kedi maması kullanmayanları bilmeden yargılayanlara.” Kısaca doğru kaynaktan yapılan araştırmalarla ve veteriner hekimin yönlendirmeleri doğrultusunda, ev yapımı mama ile sağlıklı kedi beslenmesi bal gibi de yapılır! Şimdi lets go the bal!

Ev Yapımı Kedi Mamasında Neler Olmalı?

• Protein (et veya balık gibi hayvansal kaynaklardan sağlanacak)
• Amino asitler ( Et ve balıktan bunların çoğunu alıyoruz ama bir kısmı et piştiği için kayboluyor, ekleme yapabiliriz. )
• Esansiyel yağ asitleri ( Bir kısmını et ve balıktan alabiliriz ama yine biraz ekleme yapılabilir. )
• Vitaminler ( Yine ekleme yapılabilir)
• Su
• Peki sebze koymayacak mıyız? Koymanıza gerek yok ama az bir miktar koyabilirsiniz de. Örneğin, kediniz dombülüyse bir miktar lifli sebze eklemek onun kilo vermesine yardımcı olabilir veya bazı prebiyotikli sebzeler ise bağırsaklarındaki iyi bakterilere yardımcı olarak sindirim sistemini destekleyebilir ancak sebze ekleyecekseniz miktarın çok çok az olması gerekiyor çünkü kedinizi sebzeler meyveler değil hayvansal ürünler besler. Kediler zorunlu etobur hayvanlardır ve ihtiyaçları olan bütün vitaminler, mineraller, aminoasitler hayvansal ürünlerdedir.  Sebzelerin beslenme düzenlerinde yok denecek kadar az bir yerleri var. Kedi mamasına ekleyebileceğiniz sebzelerden de  daha önce bahsetmiştim buradan inceleyebilirsiniz.

Not: Günlük 1200/13 gram et, 136,45 mg çinko, 12mg A vit. olmalı gibi şeyler yazmayacağım size çünkü ”dengeli” demek bu demek değil. Dikkat ederseniz aynı kedi için üretilmiş hiçbir hazır mamanın oranları milimetrik olarak birbirinin aynısı değildir. (Hani hazır mamaların kusursuz dengeli olduğunu düşünüyorsanız diye söylüyorum) Hatta belirli bir rahatsızlığa özel iki mamanın içerikleri birbirinden analiz olarak oldukça farklı olabiliyor ya da şu açıdan da bakabilirsiniz; hiçbir anne bebeğini günde 14,8 mg demir, 120 gram yağ diye beslemiyor. Genel bir denge yaratıyor. Takdir edersiniz ki bebek beslenmesi de kedi beslenmesinden önemsiz ya da daha kolay değil. Dolayısıyla kimyagerlik parçalamanıza gerek yok.

Dengeli Beslenmenin Kuralları Nelerdir?

1-Protein Kaynağını Çeşitli Tutun

Tek bir et çeşidi veya et kısmı kullanmayın. Örneğin, ev yapımı kedi mamanızı haftalık olarak hazırlayacaksınız; 1 hafta tavuk eti, 1 hafta kuzu eti, 1 hafta balık eti gibi protein kaynağınızı sürekli olarak değiştirin. 1 hafta balık & tavuk, 1 hafta dana & tavuk gibi ikili protein kaynağı kombinasyonları da kullanabilirsiniz. Ne kadar çok çeşitlilik o kadar sağlık. Şöyle düşünün hiçbir kedi her gün aynı hayvanı avlamıyor.

2-Esansiyel Amino Asitlere Dikkat Edin

Bazı esansiyel amino asitler ısıya karşı duyarlı yani siz eti pişirdiğiniz zaman et, ”bazı” değerlerini kaybediyor dolayısıyla bunları dışarıdan eklememiz gerekiyor. Peki hangi esansiyel aminoasitler pişirmeden etkileniyor? Buraya biraz bilimselli gelicem.

Yukarıda tavuk etinin kısımlarının pişirme yöntemine göre ne kadar esansiyel amino asit tutabildiğini görüyoruz. Çok fazla ayrıntıya girip sizi sıkmayacağım. Siz, pişirme şekilleriyle ilgili daha fazla bilgi almak ya da tamamını incelemek isterseniz buradan ulaşabilirsiniz. Benim bu tabloyu paylaşmamdaki ana sebepler;

• Et pişince, pişirme yöntemine ve süresi bağlı olarak esansiyel amino asitlerini koruyabiliyor
• Pişirme yöntemi olarak buharda pişirme oldukça güzel bir tercih gibi görünüyor ancak diğerleri de fena değil.
• Kedilerin beslenme ile alması gereken 11 esansiyel amino asit var biliyorsunuz, geçen yazıda konuşmuştuk. Bu deneyde 9 tanesi incelenmiş ( Arjinin, Histidin, İzolösin, Lösin, Lizin, Metiyonini Fenilalanin, Treonin, Valin) Bizim için oldukça önemli olan Taurine’den bahsedilmemiş. Bir de triptofan da deneyde yok. Ancak deneyin alt kısımlarıdan eski bir deneyden alıntı yapmışlar ve Domuz etinin 75 C’de pişirilmesi sonucunda Taurin’in sadece %52.4’ünü tutabildiği yazılmış. Yani pişmiş kedi beslenmesinde Taurin eklemesi yapılması oldukça önemli görünüyor.
• Bir de geçen yazımızda Lizin‘in ısıya karşı oldukça duyarlı olduğunu ve eksikliği en riskli amino asit olduğunu öğrenmiştik. Bu deneyde de görüyorum ki tavuk butunda, Lizin ve İzolösin korunma oranı fırınlamada %77’ye kadar düşebiliyor. Yine çok yüksek oranda bir kayıp yok ancak pişmiş etle yapılacak beslenmede bir miktar eklenmesi de daha sağlıklı olabilir.

Kuru Kedi Mamalarına Hangi Esansiyel Amino Asitler Ekleniyor?

Farklı bir bakış açısından bakalım, hazır mamalara hangi esansiyel amino asitler ekleniyor, onları inceleyelim. Biliyorsuz hazır mamalardaki etler de pişirilerek kullanılıyor ve bizim ev pişirmemizin çok daha üstünde ısılarda pişiriyorlar. Dolayısıyla et pişince bir ekleme yapılacaksa önce onlar yapmalı. Bakalım zaten bugüne kadar hangi amino asitleri eklenmiş olarak yemiş bizim kediler?

• ND Balkabaklı kısır kedi mamasına kilo başına 4000 mg taurin, 5000 mg metiyonin eklenmiş amino asitlerden başka bir amino asit eklemesi yok.
• Orijen Fit&Trim kedi mamasında ise hiçbir amino asit eklemesi yapılmamış. Sanırım ilk 16 içeriği hayvansal ürün (et ve yumurta) olduğu için gerek duyulmamış. Sadece garantili analizinde en az %0.2 taurin içerdiği yazılmış. Yani orijen demiş ki ben bolca et kullanıyorum pişirsem de ekleme yapmama gerek yok.
• Bir de ProPlan’a bakalım, onun kullanıcısı da çok. Proplan da sadece 1500 mg taurin eklemesi yapmış, başka amino asit eklemesi yok.

Evet görüyorsunuz, Türkiye’de iyi olarak bilinen ve çok kullanılan 3 farklı mama ve amino asit eklemeleri ne kadar farklı… Nd kilogram başına 5000mg taurin eklerken Proplan 1500 mg taurin eklemiş, Orijen ise pişmiş etinde yeterince olduğunu söylemiş. İşte bu yüzden size kimyagerlik yapmanıza gerek yok diyorum zaten gördüğünüz gibi kedi maması üreticileri bile bunu yapmıyor. Bir de diğerleri yapmamış ama Nd metiyonin eklemesi yapmış.

Ev Yapımı Kedi Mamasına Hangi Esansiyel Amino Asitler Eklenmeli?

1- Taurin

• Taurin eklenmeli. Peki kedi mamasına ne kadar taurin eklenmeli? Bu konuda öncelikle hazır mamalar üzerinden bir çıkarım yapmayı deneyelim. Örneğin, Nd kısır balkabaklı kedi maması yiyen benim kedim, 4.5 kilo ve 1.5 kg’lık paketi 30 günde tüketiyor. Günde 50 gram mama yiyor. 1.5 kg’lık pakette 6000mg (4000+2000) taurin eklemesi var. Yani 6000mg /30 gün = 200mg günlük verilen taurin eklemesi.

Benim kedim, ProPlan somonlu kısır yiyor olsaydı kilosuna göre günde, 60 gram mama yemeliydi. 3 kg’lık paketi 50 günde tüketirdi. Pro Plan somonlu kısırda kg başına 1500 mg taurin eklemesi var. 1500*3= 4500 mg taurin var bir pakette. 4500mg/ 50 gün = 90 mg günlük verilen taurin eklemesi olurdu.

Gördüğünüz gibi iki farklı kısır kedi mamasının günlük taurin eklemeleri arasında bile 2 katından fazla fark var. Siz, kendi kediniz için en doğru miktarı veteriner hekiminizle birlikte ayarlayabilirsiniz, çok zor bir şey değil. Veteriner hekiminiz kolaylıkla size yardımcı olacaktır.

Taurin eklemesi konusunda biraz daha bilgi vereyim; Taurin eksikliği önemlidir ve kısa vadede etkileri görünmeyebilir. Göründüğünde ise toparlaması zor olabilir. Bir de taurinin fazlası vücutta birikme yapmaz, idrar ile atılır. ( Son cümle bana ait değil. Kaynak : ABD Ulusal Araştırma Konseyi Köpek ve Kedi Besleme, Köpek ve Kedilerin Besin Gereksinimleri , 2006, 137 Ad Hoc Komitesi)

2- Lizin

• Lizin eklenmeli. Peki kedi mamasına ne kadar lizin eklenmeli? Ben incelediğim kuru kedi maması içeriklerinde lizin eklemesi göremedim. Standart bir kedi için günlük ortalama minimum 200-250 mg önerilmiş. (Kaynak) Bu arada lizin eklemesi bazen kedilerde tedavi amaçlı olarak arttırılabiliyormuş. Daha doğrusu günlük ihtiyacından fazla verilerek bazı hastalıklara karşı kullanılıyormuş ancak bu konuda olumlu ve olumsuz sonuçlar mevcut. Doğru miktarı yine kendi kedinize göre veteriner hekiminizle ayarlamanız en sağlıksı olur.

3- Metiyonin

• Metiyonin’e gelince, örneğin biz Suzi’ye ND Balkabaklı kısır kedi maması verdiğimiz için ”bilmeden de olsa” günlük 250 mg metiyonin eklemesi kullanıyormuşuz halihazırda ancak ProPlan kullanıyor olsaydık hiç böyle bir ekleme olmayacaktı.
• Ev yapımı kedi mamanızda metiyonin eklemesi olmalı mı, yine veterinerinizle karar vermeniz en doğrusu olur çünkü kedinizin sağlık durumuna göre karar verecektir. Mesela, kedinizde struvite taşı oluşumu gibi bir sorun varsa özellikle eklemek isteyebilir çünkü metiyonin idrarı asidikleştiren bir amino asit. (Yine bir önceki yazıyı okuyanlar hatırlar ya da buradan okuyabilirsiniz.)

Diğer esansiyel amino asitler ısıdan fazla etkilenmediği için pişmiş et ile hazırlanan kedi mamasında bu konuştuklarımız dışında farklı bir esansiyel amino asit eklemesine gerek olmayacaktır ancak yine kedinizin genel sağlık durumuna göre veterineriniz tarafından bazı eklemeler de önerilebilir.

3- Esansiyel Yağ Asitlerine Dikkat Edin

Esansiyel yağ asitleri; Omega-3 ve Omega 6 grubu. Yine kedinize göre alması gereken miktar değişiklik gösterebilir. Dolayısıyla bu oranı da veterinerinizle ayarlarsanız en sağlıklısı olur.

Gerekli eklemeyi isterseniz balık, tavuk derisi, ayçiçeği yağı, keten tohumu yağı gibi yağlar kullanarak doğal yollarla edinmeye çalışırsınız ancak bu şekilde omegaları dengelemek biraz zor olabilir. Dilerseniz, omega-3 ve omega-6 kapsülleri eczanelerde satılıyor, eczaneden de temin edebilirsiniz.

4- Vitamin Eklemeleri

Vitaminler de kedimiz için hayati önem taşıyor ve et piştiği zaman bazı vitamin değerlerini de kaybediyor. Peki hangi vitamin değerlerini kaybediyor, hangilerini eklememiz lazım?

Kedilerin ihtiyacı olan vitaminler ikiye ayrılıyor; suda çözünenler ve yağda çözünenler. Suda çözünenler yani B grubu vitaminleri ısıya karşı duyarlı ve bu duyarlılık pişirme yöntemine göre de değişiyor. Et haşlanarak piştiğinde ve suyu gittiğinde B1(tiamin), B3 (niasin) ve diğer B grubu vitamin değerleri %60’a kadar kaybolabilir ancak et suyu ile birlikte tüketildiğinde minerallerin %100 ve B vitaminlerinin %70,90’ı korunur. Fırında pişerse B vitamininlerinin %60’a yakını kaybolur. Etteki diğer vitamin ve minerallerin ısıya karşı önemli bir duyarlılık göstermedikleri tespit edilmiş. (kaynak) ( Bu arada sizi sıkmamak adına çok fazla ayrıntıya girmedim ama kaynak diye eklediğim araştırmada çok güzel veriler var, bakabilirsiniz.)

Yani, benim anladığım eti pişirme şeklimiz de göz önüne alınarak bir miktar B grubu vitaminleri eklemesi de yapılabilir. Ayrıca yine biliyoruz ki B grubu vitaminler de vücutta birikme yapmıyor fazlası idrar ile atılıyor. Yine de eklenip eklenmemesine ve oranına siz veterinerinizle birlikte karar vermelisiniz.

5- Mineraller

Minerallere gelince, et piştiği zaman mineral değerlerinin de çoğunluğunu koruyor yukarıda da gördük ancak kediler için gerekli olan minerallerin hepsi ette yok. Bir çoğu kemiklerde bulunuyor. Kedinize pişmiş kemik de veremeyeceğinizi göre ( kedi ve köpeklere pişmiş kemik vermek sakıncalı) Bu noktada imdadınıza yumurta kabuğu yetişiyor.

Tam olarak ezilmiş 1 yumurta kabuğu 800mg’a kadar Kalsiyum sağlayabilir. Ayrıca Magnezyum, Manganez, Çinko, Bakır, Demir, Sülfür de içerir.

Yumurta kabuğundan ne kadar vermek lazım derseniz ”kabaca” 500 gram ete 1 çay kaşığı yumurta kabuğu tozu olarak düşünebilirsiniz ancak yine size özel oranlamayı veterinerinizle birlikte yapmalısınız. Özellikle, idrar yolu ve böbrek sorunu olan kedi sahipleri bu konuda daha dikkatli olmalı.

Küçük bir tüyo; yumurta kabuklarını kolayca toz haline getirmek için 300 C’de pişirebilirsiniz ve yumurtanın zarını da kullanın.

ÖZET

1- Evde pişmiş kedi maması ile de dengeli beslenme yapmak mümkün ve doğru şekilde yapılırsa ”en az” hazır mamalar kadar sağlıklı olacaktır.

2- Amino asitlerden; taurin, lizin ve metiyonin eklemesi & miktarları kediye özel veteriner hekimle birlikte ayarlanmalı

3- Omega-3 ve omega -6 esansiyel yağ eklemeleri de aynı şekilde

4- Mineral dengesi için yumurta kabuğu kullanılabilir

5- Protein kaynağı sabit tutulmamalı mümkün olduğunca farklı etler de kullanılmalı ayrıca etin sadece kas kısmı değil, kalp, ciğer, böbrek gibi kısımları da kullanılmalıdır.

Aslında son iki yazıda bir kedi nasıl beslenmeli, konusunda hep birlikte çok şey öğrendik diye düşünüyorum ve bu yazı ile de evde pişmiş et ile yapılacak beslenmenin de temellerini öğrendik bence. İlerleyen yazılarda bazı tarifler ve bütçe hesapları da eklemek istiyorum. Önerilere de açığım.

Edit: Veteriner hekimler tarafından hazırlanmış bazı çiğ beslenme tarifleri paylaştım. Bu tarifleri az pişmiş olarak kullanabilirsiniz. Okumak için buraya.

Siz neler düşünüyorsunuz? Bu yazı sizin için yeterince faydalı oldu mu? Daha bilimsel temelli ya da daha sade yazmamı ister misiniz? Eksik kalan noktalar konusunda yapıcı her eleştirinize açığım. Lütfen yorum yazmaktan çekinmeyin, birlikte öğrenelim.

Kediyle kalın <3